Mec Yek - Piet Maris (Mec Yek, Jaune Toujours) - Wat wij proberen duidelijk te maken, is dat er een dialoog kan gemaakt worden tussen al die verschillende culturen, die interessant is voor beide partijen


Piet, ik heb je leren kennen via Balkan Trafik, je bent echter al een tijdje  met verschillende projecten bezig, al van in de jaren ’90 dacht ik? Vertel ons er wat meer over
Het project zoals het er nu uitziet niet, maar waarmee ik bezig ben wel. In het begin van de jaren ’90 ben ik toevallig iemand tegen het lijf gelopen die op zoek was naar een accordeonist om een Roma zanger te begeleiden. Ik zou het in eerste instantie geweigerd hebben omdat ik niet thuis was in dat repertoire. Maar aangezien er financieel niet echt middelen waren ben ik er toch op ingegaan. Daarna ben ik geregeld op en af gereisd naar ginder. Dat project is spaak gelopen omdat de zanger waar we toen mee werkten door de harde leefomstandigheden daar, zeg maar vierde of zelfs derde wereldtoestanden, moest afhaken. Toen zijn we even gestopt met een zanger te werken, we speelden het repertoire wel links en rechts eens als Mec Yek. Het is op die manier dat we ook onze zangeressen tegen het lijf zijn gelopen. Dat was in Café Trefpunt. De mensen van De Centrale (Gent) hadden een ontmoeting opgezet tussen ons en twee Roma zangeressen. Dat verliep heel goed, en we hebben prompt afgesproken meer te doen. Ze kenden het repertoire ook helemaal, natuurlijk. Ze zijn met enkele nummers komen mee doen, en vanaf dat moment was het beklonken eigenlijk. Dat was rond 1999 of 2000.

Voor dit project was je ook al frontman van Jaune Toujours. Bestaat die band nog?
Ja, die band bestaat nog altijd. Dat was mijn eerste project. Dat is eigenlijk begonnen begin jaren ’90, in zijn eerste vorm als studenten band. Van de oorspronkelijke formule ben ik eigenlijk nog het enige originele lid. De formule zoals ze nu bestaat, dateert toch ook al van jaren ’90. Daar is de drummer Theo en mijn broer Bart bij gekomen. En dat is zo een beetje het fundament van het huidige project. Als we met Mec Yek 20 jaar bestaan, is dat met Jaune Toujours al makkelijk 25 jaar.

Hoe zou je de muziek omschrijven? Ik las dat je ook liefhebber bent van ska, punk, rock tot jazz, klopt dat?
Klopt. Die invloeden die je opnoemt zitten er bij Jaune Toujours zeker in, het geeft een heel eigen stijl eigenlijk. Ons laatste album hebben we het gewoon Europeana genoemd. Dat komt zo: we zijn ooit in Canada gaan optreden. Mensen met een link naar het oude Europa, herkenden onze instrumentale klanken. Waarbij die link met het oude Europa werd gelegd. Daardoor bedacht ik: als er zoiets is als Americana, dan spelen wij misschien Europeana. Roots, rock, wereldmuziek, punk en nog een pak andere invloeden zitten erin. Het is eclectisch wat we doen…  We leunen misschien nog het dichtst tegen wereldmuziek en rock aan. Maar met een heel hoog improvisatie gehalte en live heel energiek.
Bij Mec Yek kun je meer de link leggen naar eerder Balkan gerichte muziekstijlen. Alhoewel we ook niet echt Balkan zijn, het repertoire komt eerder uit Oost-Europa. Het leunt meer aan bij de Russische, Slavische traditie, terwijl echte Balkan toch meer onregelmatige maatsoorten heeft. Als er bij ons onregelmatige maatsoorten inzitten, is dat omdat we daar gewoon zin in hadden. Maar dat zit niet oorspronkelijk in de traditie.

Ik was tot nu toe niet zo bekend met muziek uit de Balkan. Ik had een uitnodiging gekregen om het festival te volgen en ben toch enkele keren van mijn stoel gedonderd (haha) zoals ook bij jullie. Want ik had er toch een verkeerd beeld van, het is veel meer dan louter feestmuziek, toch?
Het is zeker veel meer dan alleen dat. Ook bij Mec Yek. Wat mensen niet weten - of misschien weten ze het wel maar ze gaan er een beetje aan voorbij -  zijn de trage en zelfs triestige melodieën een wezenlijk deel van de traditie. Eigenlijk is het ‘serious business’. Terwijl veel mensen zigeunermuziek vaak met puur feestmuziek associëren. En toch heeft heel wat  zigeuner - eigenlijk moeten we dat niet zeggen want het is Roma - muziek veel vernieuwing gebracht. Denk maar aan Django Reinhardt die eigenlijk de enige echte Europese Jazz heeft gelanceerd. 

Waar komt de voorliefde voor die typische zigeuner muziek (als ik dat zo mag noemen) vandaan? Ik moet eigenlijk ‘Roma muziek’ zeggen?
Ja die terminologie is een moeilijke, omdat veel mensen vooral de term zigeunermuziek begrijpen, maar de benaming Roma nog iets minder breed bekend is. Terwijl Roma wel correcter is: “zigeuner” is negatieve geconnoteerd. Wat mijn voorliefde voor die muziek betreft: ik heb het altijd gehad voor Slavische muziek en de melancholie daarin. Ik weet ook niet waarom. Ik heb altijd een voorkeur gehad, ook in de klassieke stijlen, een mineur akkoord vind ik gewoon veel interessanter dan een majeur. Waar dat vandaan komt weet ik niet, maar toen de vraag kwam om een Roma zanger te begeleiden, was dit toch ook een argument om daar op in te gaan eigenlijk. Die muziek en cultuur integreert mij gewoon enorm.

Ik luister ook liever naar ‘donkerde muziek’ dan ‘lichtvoetige’; mogen we dat zo zien?
Je kan het ook in een blues perspectief interpreteren. Bij blues zit er een ondertoon van tristesse, maar eigenlijk is dat gewoon de complexiteit van het leven erkennen. En niet te doen alsof alles altijd koek en ei is. Die meerlagigheid vind ik interessant.

Dat is me ook opgevallen op Balkan Trafik. Het leven van de Roma is niet altijd rooskleurig, er zit veel verdriet en pijn achter die gemeenschap
Klopt, er zit bij momenten veel verdriet achter. De Roma gemeenschap heeft het in de loop van de geschiedenis dikwijls ook niet gemakkelijk gehad, ze waren ook het slachtoffer van de Holocaust bijvoorbeeld.

Je hebt je project voorgesteld binnen de Roma gemeenschap, dat de wenkbrauwen fronste; waarom? en hoe heb je het vertrouwen kunnen winnen?
We werden een beetje met argwaan bekeken, ik bedoel: we waren ‘witte gasten’ die Roma muziek komen brengen.  Dat kwam wel even raar over in die gemeenschap. Er werd vooral verwonderd gekeken. De keren dat je ziet gebeuren dat ‘’witte’’ muzikanten met dat repertoire aan de slag gaan, dat komt zelden tot nooit voor. Ook als ik de mensen aansprak waren die echt verwonderd dat ik de taal en het repertoire kende. Het was dus eerder een verrassing dan wenkbrauwen fronsen eigenlijk. Ondertussen is dat een soort van fierheid geworden. Ik kan me herinneren dat bijvoorbeeld op de Gentse feesten de gehele gemeenschap kwam kijken naar ons. En echt enthousiast waren over wat we doen, vooral doordat wat wij ermee doen, iets helemaal anders is dan wat zij ermee doen. Binnen de Roma gemeenschap zelf wordt er veel meer uitgepakt met een popbenadering, met synthesizers. Daar is niets mis mee uiteraard, het is alleen mijn smaak niet. Dus als wij afkwamen met eerder ‘traditionele’ instrumenten had men zoiets van: ‘’ja maar daar zit niemand meer op te wachten’’. Dan moeten we daarop antwoorden dat dit misschien klopt voor een bepaald publiek, maar niet voor ons publiek, dat niet mainstream is. We gaan op zoek naar de authentieke kant van die muziek. Waar het verwachtingspatroon in het begin was: wat gaan die daar nu mee doen, dan stelden ze toch snel vast dat wat we doen toch wel swingt en goed klinkt. En we komen daar ook mee naar buiten om er een breed publiek kennis mee te laten maken.

Die laatste vraag stel ik omdat ik vermoed dat die Roma gemeenschap een heel hechte gemeenschap is waar je als buitenstaander moeilijk binnen geraakt of zie ik dat verkeerd?
Het is een hechte gemeenschap, en het lijkt moeilijk om er binnen te raken, maar eigenlijk zijn de mensen heel open. Waarschijnlijk zorgt het feit dat het Romanès, de taal, niet zo bekend is en ook niet makkelijk te leren is bij gebrek aan woorden- en leerboeken ervoor dat mensen dat er zo van buitenaf naar gekeken wordt. En ok, er zijn wel culturele verschillen, maar de Roma gemeenschappen die ik ken zijn heel toegankelijk.

Je hebt het al een beetje aangegeven, maar dat was ook de reden waarom ik dit interview wilde doen, omdat ik voor Balkan Trafik een bepaald beeld had dat dus niet bleek te kloppen, zeker bij jullie
We zitten ook in een heel andere stijl of regio dan pakweg Roemenië: wat wij doen komt eerder uit Slovakije, van bij de zigeunerminderheden die vanuit Hongarije zijn gekomen. Het is een heel migratie verhaal, dat gaat ver terug. De Roma die uit Hongarije naar Slovakije kwamen worden ook de Romongri genoemd, met hun repertoire zijn wij aan de slag gegaan. Dat repertoire en die stijl is ook veel minder gekend bij een groot publiek.

Er is ook, dacht ik een link tussen die typische Roma muziek en wat je doet bij Jaune Toujours, klopt dat?
Zeker en vast. We hebben dit repertoire aangepakt met dezelfde bagage als waar we van uitgaan bij Jaune Toujours. Alleen hebben we bij Jaune Toujours een eigen geschreven repertoire, terwijl we bij Mec Yek vertrekken vanuit traditioneel materiaal. Al zijn een aantal nummers ook eigen composities van onze zangeressen. Er zijn zeker parallellen tussen de twee groepen, maar waar Jaune Toujours meer eclectisch is, ligt bij Mec Yek de focus meer op dat bepaalde repertoire en die traditie. Af en toe doen de zangeressen ook mee als “special guest” bij Jaune Toujours. Zoals bijvoorbeeld eens op de Grote markt in Brussel voor 5000 toeschouwers, daar wilden we toch iets extra aan toevoegen, met meerdere gasten.

Mec Yek is een deel van Choux de Bruxelles, jullie eigen structuur, label en management, waarmee jullie dit project kaderen. Hoe is dat collectief tot stand gekomen?
Dat is eigenlijk willens nillens gegaan eigenlijk. In het begin van mijn carrière dacht ik nog meer in de klassieke termen van: we gaan voor de groep, zoeken ons een label en boeking en manager. Maar wat blijkt:  wereldmuziek en de muziek die wij brengen, liggen niet zo goed in de markt. Gaandeweg kwamen we tot de vaststelling dat we meer continuïteit kunnen garanderen door het gewoon zelf te doen. En dan zijn we zelf begonnen met een structuur op te zetten. Een soort muzikantencollectief waarin we verschillende projecten hebben zitten, maar waarbinnen we vooral heel veel autonomie kunnen garanderen. Dus als we iets willen uitbrengen, dan brengen we het gewoon uit. Dan moeten we niet gaan shoppen bij allerlei labels met de vraag of ze onze plaat willen uitbrengen. Vandaag de dag zijn er wel meer artiesten die in eigen beheer uitbrengen, maar toen we dit circa 20 jaar geleden op poten zetten, waren wij van de weinigen die dat deden. Het heeft zijn voordelen, zoals die autonomie, maar ook nadelen zoals het feit dat we niet kunnen profiteren van de grootschaligheid van een heel groot label. Als je als band bij een groot label geraakt , is dat een boost voor een carrière. Wij zijn beetje “gedoemd” om op een zelfde niveau door te gaan, maar daar staat tegenover dat er artiesten zijn die alles geprobeerd hebben en nooit ergens geraakt zijn.

Maar is het voor jullie de ambitie om door te breken naar een ruim publiek eigenlijk? Of beroemd te worden?
Ik zeg er geen nee op als er zich een gelegenheid aanbiedt natuurlijk. Maar bij ons is er vooral de ambitie om er op een menselijke manier mee bezig te zijn en er van te kunnen leven. Of dat nu wereldwijde bekendheid oplevert of niet, maakt dan niet zoveel uit. We kijken sowieso ook als we naar het buitenland kunnen gaan, hoe we dat op de meest economisch en ecologisch verantwoorde manier kunnen doen.

Ik las ook in een interview dat jullie als collectief helemaal overtuigd zijn van het belang van uitwisseling met andere culturen. Kan je daar iets meer over vertellen?
Absoluut. Wat wij doen is met mensen samenwerken en vermijden dat ze in een soort ‘exotische’ hoek worden geduwd. Daar waken we over. Wat wij proberen duidelijk te maken is dat er een dialoog kan gemaakt worden tussen al die verschillende culturen. Die interessant is voor beide partijen. Het is te zeggen: wij bieden iets vanuit onze achtergrond, en wie met ons samenwerkt iets vanuit de zijne of hare. Dat is voor ons heel belangrijk, die wisselwerking. Die twee moeten elkaar versterken. Soms zijn samenwerkingen kortstondig, maar in het geval van Mec Yek is het wel lange termijn. Het gaat ook gelijk op: iedereen heeft in dit verhaal even veel te vertellen.

Op Balkan Trafik was ik vooral onder de indruk van de accordeon en de stemmen van Katia en Milka die me voortdurend in vervoering brachten.  Je mening?
Dat is wat mij daar ook enorm in aantrekt. Het zijn twee verschillende stemmen. Maar het zijn twee zussen: meestal matchen stemtimbres tussen broers en zussen heel goed, en dat is hier ook het geval. Ze zijn ook super compatibel qua werken. Ze vullen elkaar heel goed aan. Ze zoeken ook bewust naar wie wat wanneer doet, wat wel niet altijd evident is voor een geluidsman om het te kunnen volgen, omdat het niet altijd even duidelijk is wie nu de lead of backing vocal doet. Maar dat is zeker de kracht van dit project, die stemmen van Katia en Milka die zo bijzonder zijn.

Jullie speelden voor een lege zaal zonder publiek, terwijl dit toch muziek is die zorgt voor een feestelijke stemming. Hoe voelt dat, zo voor een lege zaal spelen?
Het is vooral iets helemaal anders. Hier speelden we in een grote muziekstudio. We hadden geen lege zaal voor onze neus, dus dat was al ok. Maar uiteraard, wat je krijgt van een live publiek dat kan je gewoon niet evenaren met een streaming. Ga bijvoorbeeld maar eens op onze youtube kijken: daar zie je een vroeger optreden van ons op Balkan Trafik waar het publiek compleet uit de bol gaat, tja.
Maar anderzijds, in zo’n streaming-situatie kan je wel focussen op details. Een beetje vergelijkbaar met een studio-opname als het ware, en wat je op een album zet. Terzijde: ik had gehoopt dat er met corona een re-appreciatie zou komen van het album, mensen weer meer platen zouden kopen. Maar de realiteit is: wie heeft nog een deftige installatie? Iedereen zit op zijn computer naar muziek te luisteren… In elk geval, ik ben blij dat we konden deel uitmaken van deze editie, al is het totaal iets anders dan live spelen.

Hoe waren de algemene reacties op dit optreden, hebben jullie er ook een ander publiek mee kunnen bereiken dat je anders moeilijker had bereikt? Want dat is bij mij ook een beetje, ik heb muziekstijlen en bands ontdekt waar ik anders een beetje aan voorbij was gegaan als het ware
Dat is wel fijn aan zo’n streaming, dat het een manier creëert om dingen te ontdekken die je anders wellicht minder snel had ontdekt. Er komen dus mensen op dingen uit, waar ze anders misschien niet op uit zou zijn gekomen. Maar dat komt ook omdat de traditionele media niet meer de rol spelen die ze zouden moeten spelen als gids, om dingen te laten ontdekken. Op  een verdwaald nummer op de radio na, doen ze dat toch veel minder dan vroeger. Ze rekenen wat dat betreft ook op de socials: ‘artiesten zullen zichzelf wel bekend maken’. Het is echter bewezen dat je 100 keer zoveel werk moet verzetten op die sociale media, om tot het zelfde effect te komen als een play op de nationale radio.

Jullie zijn toch al bezig sinds 1996 dacht ik, toch is er nog niet zoveel platenwerk uitgebracht: heb je daar een verklaring voor? Of is me iets ontgaan?
Dat is een beetje het gevolg van die collectieve werking. Het is te zeggen: als je alle releases van het collectief samenneemt, zit je aan bijna jaarlijks een release. We hebben zes full albums met Jaune Toujours. We hebben er een paar met het kinderproject Ik en den Theo. Met Mec Yek hebben we twee full albums en twee EP’s. Er zijn ook nog een paar live albums remixalbums, collectorsalbums, albums en EP’s van tijdelijke projecten. En binnenkort komt er een nieuwe van Mec Yek uit. Er beweegt dus vooral binnen het collectief iets waardoor we met een release per jaar zitten.

Er staat dus nieuw platenwerk op de planning voor Mec Yek?
Het was de bedoeling dat dat al klaar zou zijn voor Balkan Trafik en dat het festival mee zou dienen om die plaat voor te stellen aan het publiek. Maar Corona heeft daar een stokje voor gestoken. We zijn met een grote groep van zeven muzikanten: om daarmee intensief te repeteren en de studio in te kruipen is niet evident in deze tijden. Wat hebben we wel gedaan? Heel veel openluchtrepetities. Bij vorige albums zat ook een drum in het verhaal, dat is nu niet het geval. Nu is er enkel percussie, om de eenvoudige reden is dat we het zo eenvoudig en mobiel mogelijk wilden houden zodat we konden zeggen ‘hier is een park, we gaan hier repeteren’ zonder al teveel gesleur. Het zal dus werkelijk een live opzet zijn, en ik vermoed dat we tegen het einde van de zomer zullen uitbrengen. Maar op Balkan Trafik speelden we wel al het nieuwe repertoire.

Wat zijn de verdere plannen voor de toekomst, in zoverre die kunnen worden gemaakt?
Hopelijk snel weer live optreden, maar wat me nu opvalt, is dat veel al ingevuld wordt met grote namen, ook al gaat het om kleine slots, op korte termijn. En dus is de vraag waar gaan de kleinere namen aan de bak raken? Het is op dat vlak wel anders dan vorige zomer. Toen hadden we het voordeel van onze kleinschaligheid zodat we snel konden schakelen. Het kan nu nog alle kanten uit hoor, maar op dit moment is het toch meer koffiedik kijken hoe de organisaties daar gaan op inspelen. Het feit dat we zo autonoom zijn heeft in ons geval zijn voordelen, dat is ook wel zo.

Hoe denk je dat de cultuur die crisis zal overleven?
Tja, dat is de vraag van 1 miljoen he. We gaan pas binnen een jaar weten, wat voor een jaar het geweest is, denk ik, en hoe de sector daar uitkomt.

Om verder op in te pikken op dat onderdeel ‘optreden’: Dranouter doet zomersessies, zit er niets in voor jullie op dit soort festivals?
Normaal gezien wel, maar op dit moment ligt de programmatie daar al vast met toch iets grotere namen, had ik begrepen. We hebben in elk geval in het begin van onze carrière wel op Dranouter gestaan. Het hangt er van af hoe zo’n festivals zichzelf definiëren. Als ze meer de Angelsaksische, Keltische kant opgaan, dan valt een project als Mec Yek makkelijker uit de boot. Onze muziek wordt soms ook meer met jazz geassocieerd. Terwijl muziek gewoon muziek is, en het feit dat we met traditionele elementen aan de slag gaan zou wel een argument moeten kunnen zijn om ons te boeken.

Na al die jaren heb je toch succes gehad. Maar zijn er nog dingen waarvan je zegt ‘’dat wil ik absoluut’’ bereiken, buiten Rock Werchter uitverkopen (haha)?
Rock Werchter uitverkopen! (haha) Nee, de echte ambitie is dat we op een menselijke manier aan de bak kunnen blijven. Dat we mensen kunnen blijven interesseren met wat we doen, concerten kunnen blijven geven en zo. Dat het vuur blijft branden is daarbij belangrijk. We streven minder de harde business na, dan wel oprechte waardering voor wat we doen. Reizen, ook buiten Europa, hoop ik ook dat we kunnen blijven doen. Maar ook dat we er oud kunnen mee worden. Ik zag onlangs een stukje van een reportage van Arsenal waar die mannen beweren dat je na je 50ste niet meer met een groep zou kunnen spelen? Ik ben het daar grondig mee oneens. Er zijn voorbeelden genoeg die het tegendeel bewijzen. Kijk naar Toots Thielemans: net voor hij gestorven is heeft die nog prachtige concerten gegeven. En die was in de 90. In de Blues heb je ook genoeg voorbeelden. Het zal wellicht wat genregericht zijn, maar dan zitten we zeker gebeiteld. Mijn wens is dus vooral schoon oud worden met de muziek, en blijven muziek maken zolang het vuur nog brandt. En meerdere generaties daarbij en op elkaar betrekken.

Maar dan toch op voorwaarde dat je als oudere muzikant niet uitgeblust bent, dat het vuur nog brandt zoals je zegt?
Ik hoop inderdaad dat als ik blijf verder gaan, dat het met het nodige vuur is. Maar dat vuur is wat mij betreft gewoon inherent verbonden met muziek maken, een voorwaarde eigenlijk.

Je zei iets ‘van je muziek op een menselijke manier kunnen blijven brengen’ maar is het wat jullie stijl betreft niet gemakkelijker aan de bak te komen in het buitenland dan hier in ons klein landje?
Voor veel muziek is België te klein om ervan te kunnen leven. En er is zeker een markt voor deze muziek in het buitenland. Maar het grappige aan dit project is dat onze zangeressen, die nochtans behoren tot een gemeenschap die toch wel met reizen wordt geassocieerd, niet zo graag reizen (haha). We doen soms wel eens een buitenlands concert, maar dat heeft toch altijd wat voeten in de aarde. Nu, ze hebben ook een full-time job en doen dit als hobby, dat is ook wel een reden. Ze hebben dus niet die ambitie om daar beroepsgewijs mee bezig te zijn, niet zoals wij, de muzikanten zeg maar.

We hebben het al over twee projecten gehad. Ben je met nog andere bezig? Vertel ons er anders wat meer over?
Er is een project voor kinderen, Ik en den Theo / Moi et le Théo: dat is een duo met percussionist en drummer Théophane Raballand., waarbij we een heel repertoire in het Frans en in het Nederlands hebben. Afhankelijk van het publiek dat we hebben, passen we de talen aan. Daarmee zijn we nu geselecteerd voor een tournee van Jeunesses Musicales (Jeugd en Muziek aan Franstalige kant) in de lagere scholen vanaf september 2021. Er is ook nog het jazz trio 3’Ain: accordeon, contrabas en trompet. Op contrabas Otto Kint en op trompet Yamen Martini, die 6 jaar geleden ut Syrië in België aankwam. Voorlopig nog geen zang. Dat maakt dat weer een heel ander project is dan de andere, wat ook goed is: op die manier doen we elkaar als projecten onderling geen concurrentie aan. Er zijn ook nog enkele fanfare- en mobiele projecten zoals een accordeonfanfare, die iets meer straattheatergericht zijn.

Over die accordeon wilde ik het nog hebben: waarom toch? Want accordeon, daar wordt soms wel lacherig over gedaan (waar ik mee oneens ben)
Ja, maar de periode dat een accordeon slecht gezien was, is wel voorbij, denk ik. Dat was vooral zo in de jaren ’70 tot midden jaren ’80. Dat aura hangt er wel nog een beetje rond, maar er is toch veel veranderd. Ik ben gevallen voor het instrument van toen ik het als kind hoorde: ik wilde het toen al spelen. Ik ben nog even in de richting van piano geduwd (haha) maar het is toch accordeon geworden.

Balkan Trafik review hier

Pics homepag @Alex Vanhee

Fijn, laten we het daarbij houden, hopelijk doen we dit gesprek spoedig over tussen pot en pint op een terras